קאַפּיטל אײנס: אַרױסגעפֿלױגן דאָס פֿײגעלע
זונטיק כּאור ― סוף זומער איז דאָס געװען ― האָט זיך לאה די
חזנטע ― אױפֿגעכאַפּט פֿריִער פֿאַר אַלעמען אין שטוב. זי האָט זיך
דערמאָנט, אַז ס'איז הײַנט זונטיק, אַ מאַרקטאָג. געכאַפּט אַ קוק אין פֿענצטער
און דערזען, אַז ס'איז שױן גרױסער טאָג, האָט זי אַ זאָג געטאָן צו זיך
אַלײן: „אױ, אַ מכּה איז מיר!“... אין דער גיך זיך אָנגעטאָן, אָפּגעגאָסן
נעגל־װאַסער, אײַנגעשלונגען דעם „מודה אַני“, געכאַפּט דעם קױש און
אַװעק מיט אַזאַ מין אימפּעט, גלײַך װי איר איז געשטאַנען אָנצוּװערן
גאָט װײסט װאָס פֿאַר אַ יאַריד.
אין דרױסן איז געשטאַנען אַ מחיהדיקער פֿרימאָרגן. די זון האָט
זיך אױפֿגעכאַפּט מיט אַ היץ און מיט אַ ברען און האָט באַגאָסן
האָלענעשטי מיט אירע גינגאָלדענע שטראַלן. װי אַ פֿיש אין װאַסער, האָט זיך
לאה די חזנטע געפֿילט, אַז זי איז געקומען אין מאַרק אַרײַן. און אַ מאַרק
האָט זיך אין האָלענעשטי אױסגעשטעלט ― אַ מוראדיקער! די
מאָלדאַװאַנעס האָבן אַרױסגעפֿירט מילכיקס פֿון זײערע שאָף, גרינצײַג און
גאָרטנװאַרג פֿון זײערע באַקשטעפּ אָן אַ שיעור. פּאַפּשױעס (מאַיִס), גרינע
אוגערקעס בזיל־הזול. הײַנט ציבלקעס און קנעבעלעך און שאָר־ירקות.
פֿון די אַלע מינים האָט לאה די חזנטע אײַנגעהאַנדלט צו ביסלעך אַ
פֿולן קאָשיק. און פֿיש האָט איר גאָט צוגעשיקט ― אַ כּשרע מציאה! עס
האָט זיך איר אַפֿילו נישט געחלומט קײן פֿיש. נאָר זײ זײַנען איר אַקעגן
געקומען. מאָלט אײַך פֿיש ― סע רעדט זיך נאָר אַזױ „פֿיש“! קלײניטשקע
פֿישעלעך, פּלאָטװיצעס, בײנדלעך, קײַ און שפּײַ, נאָר אַזױ װאָלװל, אַז
ס'איז, כ'לעבן, אַ חרפּה אױסצוזאָגן: קײנער װעט גאָרנישט װעלן
גלױבן!... יאָ, לאה די חזנטע האָט געהאַט אַ גליקלעכן מאַרק. פֿונעם
אײן־און־אײנציקן קערבל, װאָס זי האָט אַרױסגעטראָגן, האָט זי נאָך צו
ברענגען אַהײם אַ היפּשן אױסגאָב. „װי באַלד אַזױ, דאַרף מען קױפֿן דעם
חזן אַ מתּנה ― אַ צענדליק פֿרישע אײער. „בײַ ישׂראלי װעט דאָס זײַן
אָנגעלײגט. ער װעט האָבן אױף צען גאָגל־מאָגלס, עס גײט צו
ימים־נוראָים ― האָסטו געזען אַ ביסל!... הײַנט צוקערקעס דאַרף מען ברענגען
דער טאָכטער. רײזל האָט ליב זיסע זאַכן, קאָנפֿעקטלעך, נאַשערײַען, מיר
|
|
kapitl eyns: aroysgefloygn dos feygele
zuntik Kor ― suf zumer iz dos geven ― hot zikh Leye di
khaznte ― oyfgekhapt frier far alemen in shtub. zi hot zikh
dermont, az s'iz haynt zuntik, a marktog. gekhapt a kuk in fentster
un derzen, az s'iz shoyn groyser tog, hot zi a zog geton tsu zikh
aleyn: "oy, a make iz mir!''... in der gikh zikh ongeton, opgegosn
negl-vaser, ayngeshlungen dem "moyde ani'', gekhapt dem koysh un
avek mit aza min impet, glaykh vi ir iz geshtanen ontsuvern
got veyst vos far a yarid.
in droysn iz geshtanen a mikhyediker frimorgn. di zun hot
zikh oyfgekhapt mit a hits un mit a bren un hot bagosn
holeneshti mit ire gingoldene shtraln. vi a fish in vaser, hot zikh
Leye di khaznte gefilt, az zi iz gekumen in mark arayn. un a mark
hot zikh in holeneshti oysgeshtelt ― a mur#diker! di
moldavanes hobn aroysgefirt milkhiks fun zeyere shof, grintsayg un
gortnvarg fun zeyere bakshtep on a shiyer. papshoyes (mais), grine
ugerkes bezil-hazol. haynt tsiblkes un knebelekh un shor-yerokes.
fun di ale minem hot Leye di khaznte ayngehandlt tsu bislekh a
fuln koshik. un fish hot ir got tsugeshikt ― a koshere metsiye! es
hot zikh ir afile nisht gekholemt keyn fish. nor zey zaynen ir akegn
gekumen. molt aykh fish ― se redt zikh nor azoy "fish''! kleynitshke
fishelekh, plotvitses, beyndlekh, kay un shpay, nor azoy volvl, az
s'iz, kh'lebn, a kharpe oystsuzogn: keyner vet gornisht veln
gloybn!... yo, Leye di khaznte hot gehat a gliklekhn mark. funem
eyn-un-eyntsikn kerbl, vos zi hot aroysgetrogn, hot zi nokh tsu
brengen aheym a hipshn oysgob. "vi bald azoy, darf men koyfn dem
khazn a matone ― a tsendlik frishe eyer. "bay yisroele vet dos zayn
ongeleygt. er vet hobn oyf tsen gogl-mogls, es geyt tsu
imim-nuroym ― hostu gezen a bisl!... haynt tsukerkes darf men brengen
der tokhter. reyzl hot lib zise zakhn, konfektlekh, nasherayen, mir
|
קאַפּיטל אײנס: אַרױסגעפֿלױגן דאָס פֿײגעלע
זונטיק כּאור ― סוף זומער איז דאָס געװען ― האָט זיך לאה די
חזנטע ― אױפֿגעכאַפּט פֿריִער פֿאַר אַלעמען אין שטוב. זי האָט זיך
דערמאָנט, אַז ס'איז הײַנט זונטיק, אַ מאַרקטאָג. געכאַפּט אַ קוק אין פֿענצטער
און דערזען, אַז ס'איז שױן גרױסער טאָג, האָט זי אַ זאָג געטאָן צו זיך
אַלײן: „אױ, אַ מכּה איז מיר!“... אין דער גיך זיך אָנגעטאָן, אָפּגעגאָסן
נעגל־װאַסער, אײַנגעשלונגען דעם „מודה אַני“, געכאַפּט דעם קױש און
אַװעק מיט אַזאַ מין אימפּעט, גלײַך װי איר איז געשטאַנען אָנצוּװערן
גאָט װײסט װאָס פֿאַר אַ יאַריד.
אין דרױסן איז געשטאַנען אַ מחיהדיקער פֿרימאָרגן. די זון האָט
זיך אױפֿגעכאַפּט מיט אַ היץ און מיט אַ ברען און האָט באַגאָסן
האָלענעשטי מיט אירע גינגאָלדענע שטראַלן. װי אַ פֿיש אין װאַסער, האָט זיך
לאה די חזנטע געפֿילט, אַז זי איז געקומען אין מאַרק אַרײַן. און אַ מאַרק
האָט זיך אין האָלענעשטי אױסגעשטעלט ― אַ מוראדיקער! די
מאָלדאַװאַנעס האָבן אַרױסגעפֿירט מילכיקס פֿון זײערע שאָף, גרינצײַג און
גאָרטנװאַרג פֿון זײערע באַקשטעפּ אָן אַ שיעור. פּאַפּשױעס (מאַיִס), גרינע
אוגערקעס בזיל־הזול. הײַנט ציבלקעס און קנעבעלעך און שאָר־ירקות.
פֿון די אַלע מינים האָט לאה די חזנטע אײַנגעהאַנדלט צו ביסלעך אַ
פֿולן קאָשיק. און פֿיש האָט איר גאָט צוגעשיקט ― אַ כּשרע מציאה! עס
האָט זיך איר אַפֿילו נישט געחלומט קײן פֿיש. נאָר זײ זײַנען איר אַקעגן
געקומען. מאָלט אײַך פֿיש ― סע רעדט זיך נאָר אַזױ „פֿיש“! קלײניטשקע
פֿישעלעך, פּלאָטװיצעס, בײנדלעך, קײַ און שפּײַ, נאָר אַזױ װאָלװל, אַז
ס'איז, כ'לעבן, אַ חרפּה אױסצוזאָגן: קײנער װעט גאָרנישט װעלן
גלױבן!... יאָ, לאה די חזנטע האָט געהאַט אַ גליקלעכן מאַרק. פֿונעם
אײן־און־אײנציקן קערבל, װאָס זי האָט אַרױסגעטראָגן, האָט זי נאָך צו
ברענגען אַהײם אַ היפּשן אױסגאָב. „װי באַלד אַזױ, דאַרף מען קױפֿן דעם
חזן אַ מתּנה ― אַ צענדליק פֿרישע אײער. „בײַ ישׂראלי װעט דאָס זײַן
אָנגעלײגט. ער װעט האָבן אױף צען גאָגל־מאָגלס, עס גײט צו
ימים־נוראָים ― האָסטו געזען אַ ביסל!... הײַנט צוקערקעס דאַרף מען ברענגען
דער טאָכטער. רײזל האָט ליב זיסע זאַכן, קאָנפֿעקטלעך, נאַשערײַען, מיר
|