פֿון דער ריװיעראַ
― װאָס איז אַזעלכעס „ריװיעראַ“.― זאָלט איר מיך ניט פֿרעגן.
אַזױ װי איך האָב פֿון דעם קײנמאָל ניט געװוּסט, אַזױ זאָלט א י ר
דערפֿון ניט װיסן. און הלװאַי װאָלט איך אױך דערפֿון ניט געװוּסט.
קורץ, איר װילט װיסן, װאָס הײסט „ריװיעראַ“? װעל איך אײַך זאָגן
אין דרײַ װערטער: „זשיד, דאַװאַי הראָשי“! ריװיעראַ ― דאָס איז אַזאַ
מין ערטל אין איטאַליע, װאָס דאָקטױרים האָבן אױסגעטראַכט צו פּרעסן
געלט באַם עולם. דער הימל איז דאָרטן שטענדיק לױטער. דער אײגענער
הימל, װאָס באַ אונדז. די זון אױך די אײגענע. נאָר דער ים דעקוטשעט
― סכּנות! ער װאַרפֿט זיך, ער רױשט, דולט אַ ספּאָדיק ― און איר
האַלט אין אײן צאָלן געלט. פֿאַר װאָס געלט? פֿאַר גאָרנישט. גאָלע גאָר־
נישט. אָט דערפֿאַר אָ, װאָס דו ביסט אַ בהמה און האָסט זיך געלאָזט
אײַנרײדן „ריװיעדאַ“ ― צאָלט געלט. און איר צאָלט. װאָרעם, אַדרבה,
זײַט אַ בריה און צאָלט ניט! איר מײנט, מע קריגט זיך מיט אײַך? זיד־
לערײַ? בזיונות? חלילה! דװקא מיט גוטן. קושנדיק נעמט מען צו באַ
אײַך די נשמה. אײן מעלה האָט זי יאָ, די דאָזיקע „ריװיעראַ“ ― דעם
אמת קאָן מען ניט אָפּלײקענען ― ס'איז דאָרט װאַרעם. און אַז ס'איז
װאַרעם, זאָגט מען, הוסט זיך װינציקער. און װאַרעם איז דאָרט שטענ־
דיק, אַ גאַנץ קײַלעכיק יאָר. סײַ זומער, סײַ װינטער. איר מײנט, װאָס
איז דער שׂכל? אַ פּראָסטער שׂכל: די זון װאַרעמט, איז װאַרעם. בכן, איז
װאָס? אַז מע הײצט גוט אױס, איז באַ אונדז אױך ניט קאַלט. זאָגן זײ
אָבער ― „לופֿט“. אמת, די לופֿט איז ניט קײן שלעכטע לופֿט. סע שמעקט
ניט שלעכט. װי מיט בשׂמים. ניט די לופֿט שמעקט, די מאַראַנצן שמעקן.
עס װאַקסן דאָרט מאַראַנצן. װײס איך ניט, צי מע דאַרף פֿאָרן צוליב דעם
אַזש אַהין. לופֿט איז, דאַכט זיך, פֿאַראַן אומעטום. און מאַראַנצן קאָן מען
קױפֿן באַ אונדז אױך. זאָגן אָבער די דאָקטױרים, אַז לופֿט צו לופֿט
|
|
fun der rivyera
― vos iz azelkhes "rivyera''.― zolt ir mikh nit fregn.
azoy vi ikh hob fun dem keynmol nit gevust, azoy zolt i r
derfun nit visn. un halevay volt ikh oykh derfun nit gevust.
kurts, ir vilt visn, vos heyst "rivyera''? vel ikh aykh zogn
in dray verter: "zhid, davay hroshi''! rivyera ― dos iz aza
min ertl in italye, vos doktoyrim hobn oysgetrakht tsu presn
gelt bam oylem. der himl iz dortn shtendik loyter. der eygener
himl, vos ba undz. di zun oykh di eygene. nor der yam dekutshet
― sakones! er varft zikh, er roysht, dult a spodik ― un ir
halt in eyn tsoln gelt. far vos gelt? far gornisht. gole gor-
nisht. ot derfar o, vos du bist a beheyme un host zikh gelozt
aynreydn "rivyeda'' ― tsolt gelt. un ir tsolt. vorem, adrbh,
zayt a berye un tsolt nit! ir meynt, me krigt zikh mit aykh? zid-
leray? bizyoynes? kholile! davke mit gutn. kushndik nemt men tsu ba
aykh di neshome. eyn mayle hot zi yo, di dozike "rivyera'' ― dem
emes kon men nit opleykenen ― s'iz dort varem. un az s'iz
varem, zogt men, hust zikh vintsiker. un varem iz dort shten-
dik, a gants kaylekhik yor. say zumer, say vinter. ir meynt, vos
iz der seykhl? a proster seykhl: di zun varemt, iz varem. bekheyn, iz
vos? az me heytst gut oys, iz ba undz oykh nit kalt. zogn zey
ober ― "luft''. emes, di luft iz nit keyn shlekhte luft. se shmekt
nit shlekht. vi mit besomem. nit di luft shmekt, di marantsn shmekn.
es vaksn dort marantsn. veys ikh nit, tsi me darf forn tsulib dem
azh ahin. luft iz, dakht zikh, faran umetum. un marantsn kon men
koyfn ba undz oykh. zogn ober di doktoyrim, az luft tsu luft
|
פֿון דער ריװיעראַ
― װאָס איז אַזעלכעס „ריװיעראַ“.― זאָלט איר מיך ניט פֿרעגן.
אַזױ װי איך האָב פֿון דעם קײנמאָל ניט געװוּסט, אַזױ זאָלט א י ר
דערפֿון ניט װיסן. און הלװאַי װאָלט איך אױך דערפֿון ניט געװוּסט.
קורץ, איר װילט װיסן, װאָס הײסט „ריװיעראַ“? װעל איך אײַך זאָגן
אין דרײַ װערטער: „זשיד, דאַװאַי הראָשי“! ריװיעראַ ― דאָס איז אַזאַ
מין ערטל אין איטאַליע, װאָס דאָקטױרים האָבן אױסגעטראַכט צו פּרעסן
געלט באַם עולם. דער הימל איז דאָרטן שטענדיק לױטער. דער אײגענער
הימל, װאָס באַ אונדז. די זון אױך די אײגענע. נאָר דער ים דעקוטשעט
― סכּנות! ער װאַרפֿט זיך, ער רױשט, דולט אַ ספּאָדיק ― און איר
האַלט אין אײן צאָלן געלט. פֿאַר װאָס געלט? פֿאַר גאָרנישט. גאָלע
גאָרנישט. אָט דערפֿאַר אָ, װאָס דו ביסט אַ בהמה און האָסט זיך געלאָזט
אײַנרײדן „ריװיעדאַ“ ― צאָלט געלט. און איר צאָלט. װאָרעם, אַדרבה,
זײַט אַ בריה און צאָלט ניט! איר מײנט, מע קריגט זיך מיט אײַך?
זידלערײַ? בזיונות? חלילה! דװקא מיט גוטן. קושנדיק נעמט מען צו באַ
אײַך די נשמה. אײן מעלה האָט זי יאָ, די דאָזיקע „ריװיעראַ“ ― דעם
אמת קאָן מען ניט אָפּלײקענען ― ס'איז דאָרט װאַרעם. און אַז ס'איז
װאַרעם, זאָגט מען, הוסט זיך װינציקער. און װאַרעם איז דאָרט
שטענדיק, אַ גאַנץ קײַלעכיק יאָר. סײַ זומער, סײַ װינטער. איר מײנט, װאָס
איז דער שׂכל? אַ פּראָסטער שׂכל: די זון װאַרעמט, איז װאַרעם. בכן, איז
װאָס? אַז מע הײצט גוט אױס, איז באַ אונדז אױך ניט קאַלט. זאָגן זײ
אָבער ― „לופֿט“. אמת, די לופֿט איז ניט קײן שלעכטע לופֿט. סע שמעקט
ניט שלעכט. װי מיט בשׂמים. ניט די לופֿט שמעקט, די מאַראַנצן שמעקן.
עס װאַקסן דאָרט מאַראַנצן. װײס איך ניט, צי מע דאַרף פֿאָרן צוליב דעם
אַזש אַהין. לופֿט איז, דאַכט זיך, פֿאַראַן אומעטום. און מאַראַנצן קאָן מען
קױפֿן באַ אונדז אױך. זאָגן אָבער די דאָקטױרים, אַז לופֿט צו לופֿט
|